Τα στοιχεία βυζαντινών χρόνων
Το Ροδολίβος μνημονεύεται για πρώτη φορά σε «ισοκώδικο» του 1098. Σύμφωνα μ' αυτό ο αυτοκράτορας Αλέξιος ο Α' Κομνηνός (1081 -1118), δώρισε το «χωρίον» στη μοναχή Μαρία Βασιλάκινα, που στη συνέχεια το αφιέρωσε στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους, για τη σωτηρία της ψυχής του πεθαμένου συζύγου της. Τότε στο Ροδολίβος ζούσαν 13 οικογένειες. Στη Μονή Ιβήρων βρέθηκαν διάφοροι απογραφικοί κατάλογοι του Ροδολίβους. Σε έναν από αυτούς, αυτόν του 1316, φαίνεται ότι στο χωριό κατοικούσαν τότε 222 αγροτικές οικογένειες, με 972 συνολικά κατοίκους, που πλήρωναν στο μοναστήρι «φόρο» 400 υπέρπυρα (χρυσά βυζαντινά νομίσματα).
Το Ροδολίβος κατά τη Βυζαντινή περίοδο ήταν το κέντρο της Ζαβαλτίας, (ένα από τα καπετανίκια του Θέματος Σερρών -Στρυμόνα). Στον απογραφικό κατάλογο του 1316, αναφέρεται ότι οι περισσότεροι κάτοικοι του Ροδολίβους ασχολούνται με την γεωργία και ειδικότερα με την καλλιέργεια αμπελιών. Καλλιεργούνταν συνολικά 1.244 σημερινά στρέμματα αμπελιών. Η κτηνοτροφία σε σχέση με τη γεωργία, δεν ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένη. Τρεφόταν συνολικά 750 ζώα (πρόβατα, κατσίκια, αγελάδες, άλογα κτλ.). Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν υπήρχαν τεχνίτες και διάφοροι επαγγελματίες. Έτσι σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της Μονής Ιβήρων, στον οικισμό του Ροδολίβους ζούσαν 9 σιδηρουργοί, 2 αμαξάδες, 3 κτίστες, 7 αγγειοπλάστες, 3 ράπτες, 3 σαμαροποιοί 23 τσαγκάρηδες, καθώς και ένας υφαντής και ένας ψαθάς. Η πληθυσμιακή αύξηση του Ροδολίβους από το 1098 έως το 1316, πιθανότατα πρέπει να συσχετιστεί και με τις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών που συνέβησαν την εποχή αυτή στο χώρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έτσι ορισμένα επίθετα όπως Λαμψακηνός και Πρεβιστινός, δείχνουν τον τόπο προέλευσης αυτών των οικογενειών, ενώ επίθετα όπως Μελισσινός και Βρυέννιος θυμίζουν γνωστές βυζαντινές οικογένειες της εποχής εκείνης. Ο εμφύλιος πόλεμος των Ανδρονίκων είχε σα συνέπεια να παρουσιαστεί μεγάλη οικονομική κρίση σε όλη την αυτοκρατορία. Όπως ήταν φυσικό η κρίση αυτή έπληξε και το Ροδολίβος. Αυτό φαίνεται καθαρά στο δεύτερο απογραφικό κατάλογο του 1341, όπου παρόλο που παρατηρείται μια μικρή πληθυσμιακή αύξηση (1060 κάτοικοι, έναντι 972 του 1316), μειώνονται σημαντικά οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις, (945 στρέμματα αμπελιών έναντι 1244 του 1316). Η Μονή Ιβήρων λαμβάνει φόρο 270 υπέρπυρα, (έναντι 400 του 1316), ενώ στην κτηνοτροφία δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αλλαγές. Το 1345 ο Σέρβος ηγεμόνας Στέφανος Δουσάν, καταλαμβάνει την πόλη των Σερρών καθώς και μεγάλα κομμάτια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανάμεσα στα οποία και η περιοχή του Ροδολίβους. Οι Βυζαντινοί ξαναπαίρνουν την περιοχή αυτή, μεταξύ του 1358 και του 1367, χρονιά που οι βυζαντινοί φτιάχνουν πύργο στην Αμφίπολη, στις όχθες του Στρυμόνα. Βέβαια η απελευθέρωση αυτή ήταν προσωρινή, αφού λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1383, η περιοχή πέφτει στα χέρια των Τούρκων, 70 χρόνια πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η πολεοδομική οργάνωση του Ροδολίβους κατά την εποχή αυτή, μοιάζει με αυτή των υπολοίπων οικισμών της Βυζαντινής εποχής. Έτσι λοιπόν το χωριό αναπτύχθηκε γύρω από τη μεγαλύτερη εκκλησία του, αυτή του Παμμεγίστου Ταξιάρχη Μιχαήλ, (σημερινός ναός των Αγίων Ταξιαρχών), και σε ακτίνα 170 περίπου μέτρων από το ναό. Αργότερα στην εποχή της τουρκοκρατίας εξαπλώθηκε, αναπτύχθηκε και κάλυψε την έκταση γύρω από τον αρχικό πυρήνα. Κοντά στην εκκλησία, σε απόσταση 150 μέτρων, είναι ο χώρος όπου βρισκόταν το μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί), το οποίο κατεδαφίστηκε το 1922. Γύρω από το τζαμί αναπτύχθηκε η τουρκική συνοικία του Ροδολίβους γνωστή σήμερα ως «Καφενές», όπου υπάρχουν ορισμένα σπίτια με παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Ο τούρκικος «μαχαλάς» είναι όμοιος στον τρόπο δόμησης του με το βυζαντινό οικισμό (στενά ελικοειδή σοκάκια κτλ.). Σύμφωνα με μια απογραφή που έκανε στα τέλη του 19ου αιώνα, ο ιστορικός Σχοινάς, το Ροδολίβος ήταν και τότε η μεγαλύτερη κωμόπολη της περιοχής με 4000 Έλληνες και 300 Τούρκους κατοίκους. Η εκπαίδευση που παρείχε στους κατοίκους του, αλλά και στους κατοίκους των γύρω χωριών, βρισκόταν σε πολύ υψηλό για την εποχή της Τουρκοκρατίας επίπεδο, αφού υπήρχαν στο Ροδολίβος εκτός από Δημοτικό Σχολείο, Παρθεναγωγείο αλλά και Ημιγυμνάσιο. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πάρα πολλές οικογένειες, από πολλά μέρη της Ελλάδας, Ήπειρο, Θεσσαλία, Θράκη, κ.ά., έρχονται στο Ροδολίβος. Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε την περίπτωση του Τσάπε. Από τη Βόρεια Ήπειρο λοιπόν στις αρχές του 1900, ήρθε στο Ροδολίβος και κάποιος Τσάπε, αρβανίτικης καταγωγής από το Σέπερ της Αλβανίας, ο οποίος παντρεύτηκε Ροδολιβινή και άνοιξε μπακάλικο. Με τα χρόνια και λόγω του επαγγέλματος του, μετονομάστηκε σε «Βακάλης». Μετά το «Βακάλη» ήρθαν στο Ροδολίβος κι άλλες αρβανίτικες οικογένειες (Ζησίδη, Δερετζή, Αιώνα κ.ά.). Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, το Ροδολίβος διατηρούσε δικό του αντάρτικο τμήμα στο Παγγαίο, με αρχηγό τον Καπετάν Δούκα. Τους αντάρτες τους βοηθούσε κρυφά, η ιδρυμένη από το 1903 «Φιλόπτωχος αδελφότης», πρόεδρος της οποίας ήταν ο Βασίλειος Χατζηπαπίδης. |
Οικία Λάμπρου Τσιρογιάννη
Το «Κατρούλικο στενό»
|